De puberteit wordt geïnitieerd door de pulserende afscheiding van het gonadotropine-releasing hormoon (GnRH) uit de hypothalamus. Dit gebeurt bij meisjes rond de leeftijd van 8-9 jaar en bij jongens tussen de 9 en 10 jaar. GnRH stimuleert de afgifte van follikelstimulerend hormoon (FSH) en luteïniserend hormoon (LH) uit de hypofyse. FSH en LH zijn primair verantwoordelijk voor de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken en gametogenese.

Enkele van de belangrijkste factoren die het begin van de puberteit veroorzaken, zijn onder meer:

- Hypothalamus-hypofyse-gonadale (HPG) as: De HPG-as is een complex netwerk van hormonen die worden geproduceerd door de hypothalamus, de hypofyse en de geslachtsklieren (eierstokken bij vrouwen en teelballen bij mannen). De hypothalamus scheidt GnRH af, wat de hypofyse stimuleert om FSH en LH vrij te geven. FSH en LH reizen vervolgens door de bloedbaan en stimuleren de eierstokken of teelballen om hormonen zoals oestrogeen en testosteron te produceren, die de fysieke veranderingen in de puberteit veroorzaken.

- Genetische factoren: De timing van de puberteit wordt sterk beïnvloed door genetica. Genen die betrokken zijn bij de productie en regulatie van hormonen, evenals genen die de reactie van het lichaam op hormonen controleren, spelen een rol bij het bepalen wanneer de puberteit begint.

- Omgevingsfactoren: Omgevingsfactoren kunnen ook het begin van de puberteit beïnvloeden. Factoren zoals voeding, stress en blootstelling aan bepaalde chemicaliën zijn in verband gebracht met eerdere of latere puberteit. Goede voeding kan bijvoorbeeld de puberteit versnellen, terwijl chronische stress of bepaalde medicijnen de puberteit kunnen vertragen.

- Socio-economische factoren: De sociaal-economische status kan ook van invloed zijn op de timing van de puberteit. Kinderen uit gezinnen met hogere inkomens komen doorgaans eerder in de puberteit dan kinderen uit gezinnen met lagere inkomens. Dit kan te wijten zijn aan factoren zoals betere voeding en gezondheidszorg, die kunnen bijdragen aan een eerdere lichamelijke ontwikkeling.