Die nieuwsgierige wezentjes die we kennen als kleuters - kinderen tussen de 1 en 3 jaar oud - verlaten de onvolgroeide babyfase, maar zijn nog niet klaar voor de meer vroegrijpe voorschoolse fase. Typische ontwikkeling van peuters omvat een sprong voorwaarts in motorische ontwikkeling, toename van mentale redeneervaardigheden en het beginnende begin van sociale en emotionele groei.

Fysieke ontwikkeling

De gevierde kindpsycholoog Erik Erikson beschreef hoe de fysieke ontwikkeling van een kind in zijn tweede levensjaar dient als de basis voor cognitieve, persoonlijkheid en sociale ontwikkeling. Als gevolg van de muscularisatie van de benen kan het kind nu zelfstandig wandelen en verkennen. Met de grove motorische vaardigheden om te lopen, rennen en klimmen, evenals de fijne motoriek van het grijpen en manipuleren van objecten, ervaart een peuter minder afhankelijkheid van zijn ouders en een verhoogd gevoel van autonomie.

Cognitieve ontwikkeling

Volgens de Zwitserse kinderpsycholoog Jean Piaget beginnen kinderen in de leeftijd van 1 tot 3 voorwerpen met woorden te representeren. Kinderen van deze leeftijd kunnen symbolisch denken en verwijzen naar objecten die niet onmiddellijk aanwezig zijn, maar ze kunnen niet zien vanuit het oogpunt van anderen. Dit 'egocentrisme', zoals beschreven door Piaget, is duidelijk wanneer de peuter wordt gevraagd wat iemand die tegenover zijn gezichtspunt staat kan zien. De typische 3-jarige kan alleen beschrijven wat hij ziet.

Persoonlijkheidsontwikkeling

Dr. Robert Feldman beschrijft de 'rouge-test' waarbij een beetje rode make-up op het voorhoofd van het kind wordt geplaatst. Tegen het tweede jaar kunnen alle gezonde kinderen zich identificeren in een spiegel en de rouge van hun gezicht vegen. Psychologen beschouwen dit als een bewijs van een 'zelfconcept'. De woordenschat van een peuter breidt zich uit met favoriete woorden zoals 'mijn' en 'nee', evenals verwijzingen naar zichzelf en naar 'mama' en 'papa'. Dit wordt beschouwd als een bewijs dat het kind zich 'individualiseert' en zichzelf ziet als een persoon die gescheiden is van anderen.

Sociale ontwikkeling

Met autonomie en het gevoel van eigenwaarde wordt het kind geconfronteerd met het probleem van sociale interactie. Zoals Erikson beschrijft, beheert de peuter zijn vermogen van zowel zelfvoldoening, zoals lopen naar een gewenst speeltje, en sociale manipulatie, zoals iemand ertoe brengen om hem het speeltje te brengen. De sociale ontwikkeling voor het kind van deze leeftijd is gebaseerd op het bereiken van een gevoel van eigenwaarde terwijl het worstelt met schaamtegevoelens voor zijn individuatie. Dit, zo beschrijft Erikson, is het gevolg van de ouder die de nieuwsgierige peuter in zijn "verschrikkelijke tweeën" berispt