Acatalepsie (van het Oudgriekse ἀκατάληπτος, "onbegrijpelijk") is de filosofische theorie dat sommige dingen niet op betrouwbare wijze bekend of volledig begrepen kunnen worden. Het houdt in dat er sommige aspecten van de werkelijkheid zijn die uiteindelijk onkenbaar of ontoegankelijk zijn voor het menselijk begrip.

Acatalepsie roept fundamentele vragen op over de aard van kennis, de grenzen van de menselijke rede en de betrouwbaarheid van onze zintuigen en mentale vermogens. Door de geschiedenis van de filosofie heen hebben filosofen gedebatteerd over de vraag of bepaalde soorten kennis haalbaar zijn, en in welke mate ons begrip van de werkelijkheid beperkt is.

Vroege filosofen die acatalepsie onderzochten, waren onder meer de oude Griekse filosoof Pyrrho van Elis, bekend als de grondlegger van het pyrronisme, een denkrichting die de nadruk legde op scepticisme en het in twijfel trekken van alle kennisclaims. Pyrrho geloofde dat niets met zekerheid bekend kan worden en dat alle kennis onzeker is en openstaat voor interpretatie.

Een andere prominente voorstander van acatalepsie was de Franse filosoof Michel de Montaigne in de 16e eeuw. In zijn werk ‘Essays’ betoogde Montaigne dat de menselijke kennis beperkt en feilbaar is, en dat het nastreven van absolute zekerheid nutteloos is. Hij benadrukte het belang van twijfel en vragen boven de aanvaarding van dogmatische overtuigingen.

Moderne filosofische discussies over acatalepsie concentreren zich vaak op epistemologie, de studie van de aard van kennis en de mogelijkheid om objectief en accuraat begrip te bereiken. Sommige filosofen beweren dat bepaalde soorten kennis, zoals kennis over de buitenwereld, fundamenteel onzeker zijn vanwege de beperkingen van de menselijke perceptie en de subjectiviteit van onze ervaringen.

Acatalepsie wordt ook besproken in relatie tot scepticisme en de kritiek op kennis. Sceptische filosofen betwisten de betrouwbaarheid van onze kennisclaims door twijfel te zaaien over de grondslagen van onze overtuigingen en door de mogelijkheid in twijfel te trekken om absolute zekerheid te bereiken. Ze beweren dat ons begrip van de werkelijkheid gebaseerd is op onvolledige informatie, onbetrouwbare zintuigen en feilbare redeneringen, en dat we daarom sceptisch moeten blijven over onze kennis.

Terwijl sommige filosofen acatalepsie en de sceptische implicaties ervan omarmen, beweren anderen dat het mogelijk is om een ​​zekere mate van betrouwbare kennis te verwerven door middel van zorgvuldig onderzoek, kritisch denken en het gebruik van de rede. Ze verdedigen de mogelijkheid van objectieve kennis, zelfs als deze beperkt of onvolledig is, en benadrukken het belang van het zoeken naar bewijsmateriaal en het gebruiken van logische methoden om de wereld om ons heen te begrijpen.

Het debat over acatalepsie blijft een belangrijk onderwerp in de filosofie, waarbij onze aannames over kennis en ons vermogen om de aard van de werkelijkheid te begrijpen op de proef worden gesteld. Het onderstreept de complexiteit van het menselijk begrip en de blijvende vragen over de grenzen en mogelijkheden van menselijke kennis.