De neodissociatietheorie van hypnose van Ernest Hilgard benadrukt dat hypnose een splitsing of dissociatie van het bewustzijn veroorzaakt, resulterend in een staat van gerichte aandacht en verhoogde suggestibiliteit. Volgens Hilgard omvat de hypnotische toestand twee bewustzijnsniveaus:

1. Het receptieve deel: Dit is het onbewuste of onderbewustzijn dat zeer ontvankelijk is voor suggesties van de hypnotiseur. Het is verantwoordelijk voor het uitvoeren van de suggesties en instructies die tijdens hypnose worden gegeven.

2. Het observerende deel: Dit is de bewuste geest of het deel van het bewustzijn dat niet wordt beïnvloed door hypnotische suggesties. Het observeert en monitort de hypnotische ervaring, maar neemt niet actief deel aan de reacties en controleert deze niet.

De theorie van Hilgard stelt dat hypnose een scheiding creëert tussen deze twee bewustzijnsniveaus, waardoor individuen automatisch op suggesties kunnen reageren zonder deze bewust te evalueren of te interpreteren. Dit dissociatieproces maakt de hypnotische toestand mogelijk en resulteert in de verschillende verschijnselen die verband houden met hypnose, waaronder verbeterde ontspanning, verminderde pijnperceptie, verhoogde suggestibiliteit en automatisch reageren op suggesties.